Leki biologiczne – przełom w leczeniu łuszczycy

W ostatnich latach coraz częściej mówi się o tzw. lekach biologicznych w leczeniu
różnorodnych schorzeń z zakresu onkologii, endokrynologii, gastroenterologii i reumatologii.

W dermatologii terapia biologiczna znalazła zastosowanie głównie w łuszczycy oraz łuszczycowym zapaleniu stawów.
Zawdzięczamy to głównie dzięki postępowi inżynierii genetycznej, która miała duży wkład w odkrycie sposobu powstawania choroby, a co z tym się wiąże – nowymi metodami leczenia.
Łuszczyca jest przewlekłą chorobą zapalną dotyczącą około 1-3% populacji rasy białej.
Jej pojawienie się może być wyzwalane pod wpływem różnych czynników ustrojowych (m.in. zakażenia) oraz zewnętrznych (alkohol, palenie papierosów) u osób predysponowanych genetycznie.
Komórki skóry, limfocyty, leukocyty zaczynają się w sposób nie kontrolowany dzielić oraz stają się bardziej aktywne, wydzielają cytokiny prozapalne wywołujące stan zapalny w skórze oraz pobudzające komórki naskórka do nadmiernego podziału.
Skutkiem tych działań jest powstawanie blaszek łuszczycowych.
Główną rolę w mechanizmie powstawania łuszczycy odgrywają limfocyty T (podtyp bialej krwinki krwi) oraz wydzielane przez nie cytokiny prozapalne, głównie TNF alfa (czynnik martwicy nowotworów), pełniący kluczową rolę w rozwoju łuszczycy i łuszczycowego zapalenia stawów.
Badania kliniczne prowadzone w wielu ośrodkach na świecie potwierdziły, że w przebiegu choroby dochodzi do znacznego wzrostu stężenia TNF-alfa w obrębia zmian łuszczycowych w porównaniu do skóry nie objętej zmianami (zwłaszcza w warstwie rogowej naskórka) oraz w surowicy i płynie stawowym.
Udowodniono także zależność pomiędzy stężeniem tej cytokiny a nasileniem zmian łuszczycowych.
Po długich latach poszukiwań, naukowcom udało się odkryć elementy składowe, oraz dokładną drogę powstawania zmian skórnych w łuszczycy.
Doprowadzono do poznania substancji swoiście hamujących komórki produkujących TNF-alfa, oraz nowych związków tzw. przeciwciał monoklonalnych składowych leków nowej generacji – leków biologicznych, które pozwoliły na rozpoczęcie alternatywnej terapii łuszczycy.

Skąd pochodzi nazwa leki biologiczne?

Leki biologiczne są to białka pochodzące z żywych komórek lub uzyskiwane w dużej liczbie z zastosowaniem metod rekombinacji genetycznej DNA.
Pierwszym lekiem biologicznym, była odkryta w 1921 r. przez Besta i Catinga insulina.
Początkowo pozyskiwano ją ze Ľródeł pochodzenia zwierzęcego, jednak już 50 lat póĽniej dzięki postępowi inżynierii genetycznej i wykorzystaniu DNA bakterii powszechnie występującej w organizmie ludzkim – Escherichia coli stała się produktem w pełni pochodzenia ludzkiego.
W 1985 roku wyprodukowano pierwszy prawdziwie syntetyczny lek biologiczny – rekombinowany czynnik wzrostu.
Leki biologiczne są to substancje przypominające białka produkowane przez organizm.
Zmniejszają liczbę i aktywność komórek limfatycznych, oraz poprzez różne mechanizmy powodujące zahamowanie następstw działania TNF-alfa.
Obecnie w Unii Europejskiej, w tym w Polsce, do leczenia łuszczycy dopuszczone są cztery leki biologiczne:

• adalimumab (Humira),
• entanercept (Enbrel),
• infliximab (Remicade),
• ustekinumab (Stelara).
  Leki biologiczne bezpośrednio wpływające na limfocyty (efalizumab i alefacept) są aktualnie w Polsce niedostępne.
  Wskazania do leczenia biologicznego
  Decyzję o podjęciu terapii biologicznej u pacjenta podejmuje lekarz dermatolog zazwyczaj z wieloletnim doświadczeniem zawodowym oceniając indywidualny przebieg choroby oraz uwzględniając dane na temat skuteczności i bezpieczeństwa preparatu w oparciu o aktualną wiedzę medyczną.
  Ubiegać się o terapię mogą pacjenci, którzy chorują na łuszczycę zwyczajną o stopniu średnim lub ciężkim, u których nie uzyskana poprawy po leczeniu przynajmniej dwóch metod „klasycznej” terapii ogólnej (PUVA, metotreksat, cyklosporyna, acitretin), bądź wykryto przeciwwskazania do stosowania co najmniej dwóch z nich.
  Brak poprawy można określić w przypadku zastosowania u pacjenta maksymalnych dopuszczalnych dawek danego leku przez odpowiednio długi czas.
  Dodatkowym wskazaniem jest łuszczyca, która w sposób znaczący upośledza jakość życia pacjenta utrudniając normalne funkcjonowanie w społeczeństwie.
  W przypadku łuszczycowego zapalenia stawów terapię należy rozważyć u chorych z jego aktywną postacią, u których nie uzyskano wystarczającej poprawy po zastosowaniu przynajmniej dwóch przeciwreumatycznych leków.
  Przeciwwskazania do terapii biologicznej
  Pomimo bardzo dobrych efektów klinicznych terapii biologicznej w łuszczycy nie jest to leczenie dla wszystkich chorych.
  Istnieje szereg przeciwwskazań, które mogą zdyskwalifikować chorego, część z nich można modyfikować, natomiast czasami stanowią one przeszkody nie do pokonania.
  Preparatów biologicznych nie wolno stosować w przypadku nadwrażliwości („uczulenia”) na dany lek lub pozostałe składniki preparatu.
  Nie można ich stosować u kobiet w ciąży i karmiących piersią, z tego względu młode pacjentki będące w wieku rozrodczym muszą w trakcie leczenia biologicznego stosować środki antykoncepcyjne, których działanie zostało potwierdzone naukowo.
  Do innych przeciwwskazań należą:
  czynne lub utajone infekcje wirusowe, bakteryjne, grzybicze czy pierwotniakowi, toczeń rumieniowaty układowy, choroby demielinizacyjne, ciężka niewydolność krążenia, czynna choroba nowotworowa lub nowotwór, którego leczenie zakończono w ostatnich 5 latach (wyjątkiem jest rak podstawnokomórkowy skóry) oraz jednoczesne stosowanie innego leczenia hamującego odporność organizmu.
  W związku z tym, że jest tak wiele przeciwwskazań przed włączeniem terapii biologicznej u pacjenta wykonuje się szereg badań celem wykluczenia któregoś z wyżej wymienionych rozpoznań.
  Sposoby podawania leków biologicznych oraz możliwe działania niepożądane
  Najczęstsze formy podawania obejmują dożylne, podskórne i domięśniowe, ponieważ cząsteczki leków biologicznych są zwykle dużych rozmiarów, a także ulegają degradacji w przewodzie pokarmowym.
  Ze względu na możliwe poważne działania niepożądane tych preparatów zaleca się, by były podawane zawsze w warunkach szpitalnych po kwalifikacji lekarza, a także przy jego obecności.
  W przypadku infliksymabu (Remicade) konieczny jest podczas wlewu dostępny zestaw przeciwwstrząsowy.
  Niektóre z leków wymagają podania leków alergicznych oraz przeciwzapalnych przed podłączeniem wlewu.
  Każdy z preparatów ma swoisty schemat leczenia,
  przykładowo entanercept (Enbrel) jest podawany w cotygodniowych iniekcjach podskórnych,
  a już infliksymab (Remicade) ma bardziej skomplikowany cykl wlewów – pierwsze co 2 i cztery tygodnie, następne co 8 tygodni.

Leki biologiczne należą do tzw. leków bezpiecznych, po których zastosowaniu obserwowano sporadyczne działania niepożądane, do najczęstszych w przypadku dostępnych preparatów należy zaliczyć:
odczyny miejscowe związane z drogą podania leku,
wczesne reakcje nadwrażliwości (rumień twarzy, świąd skóry, dreszcze, bóle głowy, pokrzywka),
dolegliwości żołądkowo-jelitowe, wzrost podatności na infekcje, dolegliwości rzekomo grypowe, bóle stawów, wzrost poziomu enzymów wątrobowych, zaburzenia neurologiczne, rozwój chłoniaków, wstrząs anafilaktyczny.
Większość tych objawów występuje bardzo rzadko i mają charakter przemijający.

Pacjenci chorujący na łuszczycę często są wycofani społecznie, unikają z korzystania z basenów, wspólnych łaźni, pryszniców, opalania się, uprawiania sportów czy nawet z wizyty u fryzjera.
Łuszczyca ma także negatywny wpływ na ważną sferę życia jaką jest aktywność seksualna.
Wprowadzenie do leczenia leków biologicznych cechujących się dobrą skutecznością oraz tolerancją leczenia może może spowodować, że dla wielu osób będzie to szansa na powrót do normalnego trybu życia.